ŞAFİİ İLMİHALİ (PDF)

    Kısaca "davranış bilgisi" demek olan ilmihal, Rabbine, kendine ve içinde yaşadığı toplum ve çevreye karşı sorumlulukları olan ve bunu yerine getirme gücüne sahip bulunan insanın, kendisinden beklenenleri yerine getirmesinde ona kılavuzluk etmeyi hedefleyen derli toplu bilgilerden ibarettir. Bu bilgiler hem dinî metinlerin doğrudan belirlemelerini hem de bu belirlemeler etrafında oluşan yorumları, tecrübe birikimlerini ve uzun dönemlerden süzülüp gelen bir dinî yaşayış geleneğini temsil eder.

    Ferdî ve sosyal hayatı dinin emir ve önerilerine uygun şekilde yaşayabilmeyi mümkün kılan bir bilgilenmeye olan ihtiyaç, İslâm toplumlarında ilk dönemlerden itibaren değişik usullerde karşılanmış, fakat hem çalışma hayatının ve meşguliyetlerin arttığı hem de asırlardır oluşan dinî bilgi ve yorum mirasının iyice zenginleşip çoğaldığı ve âdeta bir kargaşanın yaşandığı günümüzde bu ihtiyaç daha gerekli hale gelmiştir.

      Biz Anadolu’da yaşayan Şafiiler için Türkçe yayımlanmış ilmihal ve fıkıh kitapları ise, maalesef ya günümüz şartları ve diline uygun olarak güncellenmemiş, ya güzel tercüme edilmemiş ya da Şafii olmayan birileri tarafından tercüme edilmiş durumdadır. Bu da yaşadığımız bilim ve teknoloji çağında görülen hızlı değişime ayak uydurmaya çalışan bizler (özellikle de gençlerimiz), güvenilir fıkhi ve akidevi bilgilere sürekli ihtiyaç duymaktadır. Ancak güvenilir bilgilere ihtiyaç duyduğumuz anlarda bizdeki kitaplar ya yetersiz kalıyor, ya da kapsamlı hazırlanmış kitaplara ulaşmada sıkıntı yaşıyoruz. İnternetten veya mobil cihazlardan ulaştığımız kaynaklar da ya eksik ya da yanlış bilgiler içeriyor. Bu nedenle bir çok kaynak kitaptan derlenen bir Şafii ilmihali kitabına uzun yıllar ihtiyaç duyulmuştur.

       Bu ilmihalde; Din ve Mahiyeti, İslam Dini, akaid ve ibadetler ile günlük hayatı kuşatan bazı dinî ve fıkhî konular içermektedir. Bir ilmihal tarzında hazırlanan bu kitap, farklı fıkıh kitaplarından alıntılar yapılarak ve günümüz gençlerinin de anlayabileceği bir dille sadeleştirilerek hazırlanmış bir derleme çalışmadır.

        Bu çalışma hazırlanırken;

       1- İnternette bulunan ve mobil uygulamalarda online yayımlanan Rahmetli Ali ARSLAN Hoca Efendi tarafından tercüme edilmiş olan “Büyük Şafii Fıkhı” (Müellifler: Dr. Mustafa el-Hin, Dr. Mustafa el-Buğa, Ali el-Şerbeci) kitabı,

     2- (http://risaleoku.com:8080/oku/safii/1) web sitesinde online yayımlanmış olan ve Müellifi Halil GÜNENÇ Hoca Efendi olan ‘Büyük Şafiî İlmihali’,

    3- https://ehliislam.com/dort-mezhep-fikih.pdf web sitesinde online yayımlanmış ve Abdurrahman Cezîrî başkanlığında hazırlanmış olan ‘Dört Mezhebe Göre İslam Fıkhı’ kitabı,

     4- Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Prof. Dr. Ali Bardakoğlu ve Prof. Dr. H. Yunus Apaydın tarafından hazırlanmış olan ve 1998 yılında Diyanet İşleri Başkanlığınca yayımlanmış olan ve https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Ku-rumsal/Detay/5255 adresinde de online erişime açık olan “İlmihal” kitabı,

    5- TDV tarafından basılan İslam Ansiklopedisi’nin online da yayımlanan (https://islamansiklopedisi.org.tr) web sitesi,

       6- Müellifi Vehbe Zuhayli olan ‘İslam Fıkhı Ansiklopedisi’,

       7- Müellifi İmam-ı Gazal olan İhya-u Ulumiddin,

  başta olmak üzere birçok kitaptan yararlanılmıştır. İlmihal hazırlanırken yararlanılmış ve söz konusu alıntılar (*) ile işaretlenmiş ve sonuna da kaynak ve (varsa) internet adresi linkleri ilgili bölümde belirtilmiş;

    Ayrıca, Konularla İlgili olarak Diğer Mezheplerin Önemli Görüşleri de Özet Olarak Eklenmiş.

      İsteyenler, aşağıdaki linklerden söz konusu ŞAFİİ İLMİHALİ kitabını indirebilir:

ŞAFİİ İLMİHALİ KİTABI ( PDF )  ( WORD )

Şafii Mezhebine Göre Namaz Sonrası Tesbihat

            Şâfiilerde genel uygulamada tesbihat, hemen farzın peşinedir. (Hanefilerde ise sünnetlerin kılınmasından sonradır.)

            Namazın sonunda, malum olan zikir ve duaları yapmak sünnettir.

            Kılınan namaz sabah, ikindi ve akşam namazları ise selam verdikten sonra on defa,

لَآ اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ رَبِّى وَحْدَهُ لٰا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِى وَيُمِيتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ

            “Lâ ilâhe illallâhü vahdehû lâ şerike leh, lehü’l-mülkü ve lehü’l-hamdü ve hüve alâ külli şey’in kadir” denir. Ardından eller ters çevrilerek kaldırılır ve yedi defa “Allâmmü ecirnî mine’n-nâr” (Allahım, beni Cehennem ateşinden koru) (Müsned, IV/234) denir. Sonra da “âmin ve’l-hamdi lillâhi rabbi’l-âlemin” denir ve eller yüze sürülür.

            Daha sonra şu dua ile bütün farz namazlardan sonra tesbihata geçilir: “Estağfirullah, Estağfirullah, Estağfirullah el-azîm. Allâhümme ente’s-selâmü ve minke’s-selâm, tebârekte yâ ze’l-celâli ve’l-ikrâm.” (Müslim, Mesâcid: 135-136; Ebû Dâvûd, Vitr: 25; Tirmizî, Salât: 108; İbn Mâce, İkame: 32;) (Meali: Allahım! Benim günahlarımı bağışla. Allahım! Benim günahlarımı bağışla. Yüce olan Allahım günahlarımı bağışla. Allahım! Sen selamet ve emniyet verensin. Dünya ve ahiret selameti senin yardımınla olur. Bizleri rahmetinle ihya et. Sen mukaddessin, yücesin. Ey ululuk ve ikram sahibi yüce Rabbim!)

            Sonra: “Alâ Resûlinâ Muhammedin salavât” denir ve Resûlullah’a salâtü selâm getirilir: “Allahümme salli alâ seyyidinâ Muhammedin ve alâ âli seyyidinâ Muhammed”

            Meali: “Allahım, Seyyidimiz (Efendimiz) Muhammed’e ve Onun ailesine salat (rahmet ve bereket) eyle.”

            Sonra: “Sübhânellahi ve’l-hamdülillâhi velâ ilâhe illallâhü vallâhü ekber, velâ havle velâ kuvvete illâ billâhi’l-Aliyyü’l-azîym.” denir.

            Meali: “Allah (c.c) bütün noksan sıfatlardan uzak ve yücedir. Hamd O’na mahsustur. Allah’tan başka ilâh yoktur. O en büyüktür. Yüce ve azamet sahibi Allah’tan başka hiçbir güç, kuvvet ve kudret sahibi yoktur”

            Sonra: Fatiha, Âyetü’l-Kürsî, İhlas, Felak ve Nas Sureleri okunur.

            Sevban'dan rivayet edilmiştir ki: "Her vakit namazın akabinde Âyet-el-Kürsi okuyan kimsenin, Cennet'e girmesi için hiçbir engel yoktur. Ancak ölüm vardır."

            Bu arada besmele çekerek şu ayet de okunabilir: “Şehidallahü ennehu la ilahe illa hüve vel melaiketü ve ülül ilmi kaimen bil kıst, la ilahe illa hüvel azizül hakim. İnne’d-dîne indallâhi’l-islâm.” (Allah adaleti ayakta tutarak (delilleriyle) şu hususu açıklamıştır ki, kendisinden başka ilâh yoktur. Melekler ve ilim sahipleri de (bunu ikrar etmişlerdir. Evet) Mutlak güç ve hikmet sahibi Allah’tan başka ilah yoktur. Allah nezdinde hak din İslâm’dır.) (Âl-i İmrân 3/18)

            Akabinde sırayla otuz üçer defa:

سُبْحَانَ اللّٰهِ  “Sübhanellah”,

اَلْحَمْدُ لِلّٰ “Elhamdülillah” ve

اَللّٰهُ اَكْبَرُ “Allah-u Ekber”  şeklinde tesbihat çekilir.

Bunlardan sonra:

لَآ اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ رَبِّى وَحْدَهُ لٰا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِى وَيُمِيتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ

            “Lâ ilâhe illallah-u rabbi vahdehû lâ şerîke leh, lehül-mülkü ve lehül-hamdü yuhhiy ve yumiyt ve hüve alâ külli şey’in kadîr.” denir.

            Meali: Allah’tan başka ilah yoktur. Rabbim birdir ve  O’nun ortağı da yoktur. Bütün mülk O’na aittir. Bütün hamdü senalar O’nadır. O diriltir ve öldürür ve O her şeye kadirdir.

            Sonra da; “سبحان رَبِّـيَ العليِّ الأعلى الوهَّابِ”

            "Subhane Rabbiye'l-aliyyi'l-a'le'l-vehhab" (Ey yüce ve ulu olan, karşılıksız ihsanda bulunan Allahım! Sen noksan sıfatlardan münezzehsin.) denir ve akabinde eller kaldırılarak dua edilir.

            Dua tamamlandıktan sonra “lâ ilâhe ilallâh” diyerek on defa tevhid zikri çekilir. Onuncu da “Muhammedü’r-Resûlullah” diyerek tamamlanır.

            Bundan sonra da üç defa şu salavat okunur:

اللَّهُمَّ صَلِّ وَ سَلِّمْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلٰى اٰلِ سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ كُلِّ دَاءٍ وَ دَوَاءٍ وَبَارِكْ وَ سَلِّمْ عَلَيْهِ عَلَيْهِمْ كَثِيرًا كَثِيرًا وَ صَلِّ وَ سَلِّمْ عَلَى جَمِيعِ اْلأنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ وَ عَلٰى كُلٍّ اَجْمَعِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْـعَـالَمـِيـنَ

            “Allahumme salli ala seyyidina Muhammedin ve ala âli seyyidine Muhammed. Biadedi külli dâin ve devâin ve bârik ve sellim aleyhi ve aleyhim kesîra.” (Allahım! Muhammed’e ve onun ailesine, varlık alemindeki bütün dert çekenlerin (devâ dileyenlerin) ve devâlarının adedince rahmet eyle, bereket ver, selâm et.) ve üçüncüsünde “kesîra” kelimesi “kesîran kesîra” şeklinde söylenir.

       Bundan sonra şöyle devam edilebilir: “İlâhi salli ve sellim ve bârik alâ seyyidinâ Muhammedini’l- Mustafa, ve ala cemîa’l-enbiyâi ve’l-mürselîyn ve’l-hamdü lillâhi rabbi’l-âlemîn.” (Ey Allahım! Efendimiz Muhammed Mustafa’ya salât, selâm (rahmet) ve bereket ihsan eyle. Aynı şekilde, bütün Peygamberlere ve Resullere rahmet et ve selâm eyle. Ey Rabbim, duamı kabul buyur. Hamdolsun âlemlerin Rabbi Allah’a.)

          Hz. Muhammed (a.s.v.) şöyle buyuruyor: "Her namazın akabinde otuz üç sefer “Sübhanellah”, otuz üç sefer “Elhamdülillah” ve otuz üç sefer “Allah-u Ekber” sonra da “Lâ ilâhe illallâhu rabbi vahdehû lâ şerîke leh, lehül-mülkü ve lehül-hamdü yuhhiy ve yumiyt ve hüve alâ külli şey’in kadîr.”  demek suretiyle yüzü tamamlayan kimsenin günahları deniz köpüğü kadar olsa da af olunacaktır."

             Parmaklarla Tesbih ve Zikir Yapmak

            Parmak mafsalları ile Allah'ı zikr edip miktarını tespit etmek sünnettir. İbni Ömer (R.A.)'den rivayet edilmiş, demiş ki: Peygamberin (S.A.V.) parmak mafsallarıyla tesbih yaptığını gördüm. Bazı Sahabelerin çakıl taşları, hurma çekirdekleri ve düğümlü ipliklerle zikir yaptıkları sabit olmuştur. Deylemi de şu hadisi rivayet etmiştir: "Tesbih en iyi bir hatırlatıcıdır."

            Zikir ve duaları gizli olarak yapmak sünnettir. Ancak yüksek sesle okumakta fayda mulahaza edilirse aksini yapmak daha iyidir. Mesela namaz akabinde yapılan zikir ve duaları cemaatin bir kısmı bilmezse, öğreninceye kadar mübelliğ (tebliğ eden) yüksek sesle okur. Herkes öğrendikten sonra tekrar sesi yükseltmeden kendi kendine yapar.

Mezheplerin HAC ve UMRE ile ilgili Farklı Görüşleri (Tablo Şeklinde)

İşlemler			Hanefî	Şafiî	Malikî	Hanbelî
Ömründe bir defa umre yapmak			Sünnet-i Müekkede	Farz-ı Ayın	Sünnet-i Müekkede	Farz-ı Ayın
Umrenin Rükünleri		İkram	Şart	Rükün	Rükün	Rükün
		Tavaf	Rükün	Rükün	Rükün	Rükün
		Sa'y	Vacip	Rükün	Rükün	Rükün
		Saçları Tıraş	Vacip	Rükün	Vacip	Vacip
		Tertibi Gözetmek	—	Rükün	—	—
Haccın Farzları		İhrama Girmek	Farz/Şart	F/Rükün	F/R	F/R
		Arafat'ta Vakfe	F/R	F/R	F/R	F/R
		Ziyaret Tavafı 7 şavt	4 farz	F/R	F/R	F/R
		Sa'y	Vacip	F/R	F/R	F/R
İhramın Rükünleri		öncesi 2 rekat namaz		Sünnet
		Niyet	Rükün	Farz	Rükün	—
		Telbiye	—	Sünnet	Sünnet	Rükün
İhramdakiler		Mikat	Vacip	Vacip	Vacip	Vacip
		Yasaklar	Vacip	Vacip	Vacip	Vacip
		Telbiye	Sünnet	Sünnet	Vacip	Sünnet
Arafatta Vakfeye Durmak		Güneş Batana Kadar	Vacip	Sünnet	Vacip	Vacip
		Batınca Biraz Durmak	Vacip		Vacip
Tavaftaki Vacipler	Mükellef	Cünüplük, Adet ve Lohusa, Abdest	Vacip	Şart	Şart,	Şart
		Setr-i Avret	Vacip	Şart
		Bayram Günleri	Vacip	Şart	Zilhicce'de vacip	İlk Gün Sünnet
		Hatim bölgesinin dışında	Vacip	Şart	Şart	Şart
		Hacer-i Esved'den Başlamak	Vacip	Şart	Vacip	Şart
		Teyamun (sağdan başlama)	Vacip	Şart
		Bizzat yürümek	Vacip	Sünnet	Vacip	Şart
		Yedi Şavt	Vacip	Farz	Şart	Şart
		Tavaf N.	Vacip	Sünnet	Vacip	Sünnet.
		Akabe Cemresinden sonra	Sünnet	Sünnet	Vacip	Sünnet
Sa'y ve Ona Bağlı İşlemler		Sa'y	Vacip	Rükün	Rükün	Rükün
		Tavaftan Sonra	Vacip	Şart.	Şart.	Şart
		Niyet	Vacip	Vacip	Şart.	Şart
		Safa'dan Başlamak	Vacip	Şart	Şart
		Yedi Şavt	Vacip	Şart	Şart	Şart
		Ara vermeden	Sünnet	Şart	Şart	Şart
		Bizzat yürümek	Vacip	Sünnet	Şart	Şart
Müzdelife'de Vakfeye durmak		Vakfe	Vacip	Vacip	Vacip	Vacip
		Zamanı	Vacip
		Namazları Birleştirmek.	Vacip	Sünnet	Sünnet	Sünnet
Mîna	Teşrik Geceleri Mina'da Gecelemek		Sünnet	Vacip	Vacip	Vacip
	Sıraya Uymak		Vacip	Sünnet	Vacip	Sünnet
	Cemreler	Tıraştan Önce Akabe	Vacip		Vacip
		Geciktirmek	Vacip	Vacip	Vacip	Vacip
		Taşlamak	Vacip	Vacip	Vacip	Vacip
		7 taş atmak	Şart	Şart	Şart	Şart
		Cemreye atmak	Şart	Şart	Şart	Şart
		Yakınına düşürmek	Şart
		Teker teker atmak	Şart	Şart	_.	Şart
	Kurban	Kıran-Temettü Kurbanı	Vacip		Vacip
		Bavram Günleri	Vacip
Tıraş	Traş olmak veya Kısaltmak		Vacip	Rükün	Vacip	Vacip
	Bayram Günü		Vacip	Sünnet	Sünnet	Sünnet
	Harem bölgesinde traş		Vacip	Sünnet	Sünnet	Sünnet
Veda Tavafı (Afakilere)			Vacip	Vacip	Müstehap	Vacip
Yapılma şekli yönünden hacların efdaliyet sırası		İfrad Haccı	1	1	1	1
		Kıran Haccı	2	3	2	2
		Temettü Haccı	3	2	3	3