Cuma Namazı
Cuma namazının vücub şartlan şunlardır:
1- Müslüman olmak.
2- Akıllı olmak.
3- Baliğ olmak.
4- Erkek olmak. Kadınlara farz değildir.
5- Hür olmak. Kölelere farz değil.
6- Mukim olmak. Yolcuya ve göçebelere farz değildir.
7- Sağlıklı olmak. Cuma namazına, yürüyerek veya
binekle gitmekte sıkıntı vve zorluk çeken hastaya, çok yaşlıya ve camiye
götürecek birini bulamayan amaya (kör) farz değildir.
Cuma namazının farzı iki rekâttır. Cemaatle kılınması
farzdır.
Cuma namazının sıhhat yani geçerli olmasının şartlan,
diğer namazların sıhhat şartları gibidir. Ayrıca aşağıdaki hususlara da riayet
etmek gerekir:
1- Cuma namazının şehir veya köyde, meskun saha içinde
kılınması. Şu halde meskun saha dışında kalan arazi, çöl ve bahçe gibi yerlerde
Cuma namazı kılınmaz. Devamlı çadırlarda yaşayanların, çadırları sahasında Cuma
namazı kılınamaz.
2- Cuma namazının; Müslüman, akıllı, baliğ, hür,
erkek, mukim olan en az 40 kişi ile kılınması. Bu itibarla; bir köyde bu
şartları taşıyan 40 erkek yoksa, onlara Cuma namazı farz değildir ve orada Cuma
namazı kılınamaz. Bu şartlardan birini taşımayan mesela mukim, yani yerli
olmayıp dışardan gelen yüzlerce yolcu orada toplansa bile, Cuma namazını
kılamazlar.
3- Cuma namazının öğle namazının vaktinde kılınması.
Öğle vakti çıktıktan sonra, Cuma namazı kılınamaz. Öğle namazı kaza edilir.
4- Cuma namazına, geç kalıp, ancak ikinci rekâte
yetişen kimse, Cuma namazına yetişmiş olur.
Fakat ikinci rekâtın rükuundan sonra mesela
teşehhüdde, imama yetişen kimse, her iki rekâtı de kaçırmış olur. Böyle bir
kimse, imam selam verince kalkıp; dört rekâtlık öğle namazını tamamlar.
5- Aynı şehirde, mümkün olduğu takdirde bir yerde Cuma namazı kılınmalıdır.Cuma namazını birkaç yerde kılmak uygun değildir. Hatta eğer mümkünse bir yerde kılmak vacib´dir. Eğer halk çok olur da bir yere sığmazlarsa ihtiyaca göre iki, üç veya dört yerde kılınabilir. İhtiyaç olmadığı halde aynı şehirde birkaç yerde Cuma namazı kılınırsa, bunlardan sadece ilk kılmanı sahih olur. Önce kılınmaktan maksat, başlangıçtır. İlk tekbir Önce hangi mescidde alınmışsa oradaki Cuma sahihtir, diğerleri ise ayrı yerlerde kılındığı için sahih değildir. Bu nedenle onun yerine öğle namazı kılmaları gerekir. (Kaynak: Büyük Şafii Fıkhı 1.cild sayfa 226)
6- Cuma namazından önce, hutbe okumak.
Kendisine; Cuma namazı farz olan kimsenin, Cuma günü
fecir doğduktan sonra, yani sabah namazının vakti girdikten sonra ve Cuma
namazından önce; yolculuğa çıkması haramdır. Ancak yol üzerinde Cuma namazı
kılınan bir yere yetişip orada kılması mümkün ise, Cuma namazından önce yola
çıkabilir.
Kendisine, Cuma namazı farz olan kimsenin, Cuma
namazının iç ezanının başlamasıyla beraber, her çeşit dünyevi işlerle meşgul
olması haramdır.
Hutbenin
şartları
Hutbe, Cuma namazının şartlarındandır. Hutbenin sahih
yani geçerli olmasının şartları şunlardır:
1- Hutbenin iki tane olması ve öğle namazı vaktinde
okunması.
2- Hutbenin, bütün rükünlerinin Arapça olarak
okunması.
3- Hutbe rükünleri arasında, iki hutbe arasında ve hutbeler
ile namaz arasında hafif iki rekât namaz kılınabilecek kadar ara verilmemesi.
Ancak rükünler arasında yapılan vaaz, fasıla sayılmaz. Bununla beraber, vaazın
kısa tutulması sünnettir.
4- Hutbenin ayakta okunması.
5- Hutbenin bütün rükünlerinin, Cuma namazının sıhhati
için aranan şartları taşıyan, en az kırk kişiye işittirecek kadar yüksek bir
ses tonu ile okunması.
6- Hatibin, iki hutbe arasında biraz oturması. Bu
oturuşun, bir ihlas okunacak kadar sürmesi sünnettir.
7- Hatibin erkek olması.
7- Hatibin erkek olması.
8- Hutbenin, Cuma namazından önce okunması.
Hutbenin rükünleri
1- Her iki hutbede Allahü tealaya hamd etmek.
2- Her iki hutbede Peygamber efendimize salat
(salevat) getirmek. Salavatta O’nun ismini anmak; mesela “Allahümme salli ala
Muhammedin ve ala ali Muhammed” demek şarttır, zamir ile söylemek kafi
değildir.
3- Her iki hutbede takva için tavsiyede bulunmak. Bu
rükün; “Usiküm bi takvallah” (Size, Allah’ın takvasını tavsiye ediyorum) gibi
cümlelerle ifade edilir.
4- Hutbelerin birisinde bir ayet okumak. Ayetin
birinci hutbede okunması efdaldir.
5- İkinci hutbede müminlere, ahiret ile ilgili dua
etmek.
Hutbenin sünnetleri
1- Önce hamd, sonra salevat, sonra takva için vasiyet
olmak üzere rükünleri sırasıyla okumak.
2- Hatibin sesini işitenlerin, hutbeyi dinlemeleri.
3- Hatibin, minber gibi yüksek bir yerde hutbe
okuması, minbere çıkınca cemaate dönüp selam vermesi, sonra oturması, bundan
sonra müezzinin minberin önünde ve hatibin karşısında, ezan okuduktan sonra,
hutbeye başlanması.
4- Otururken İhlas suresi okunması.
4- Otururken İhlas suresi okunması.
5- Hutbenin anlaşılır, cümlelerinin düzgün ve kısa
olması.
6- Hatibin, hutbe okurken sağa sola dönmemesi. Sağ
elini minberin kenarı üzerine koyması ve iki hutbe arasındaki oturuşta ihlas
suresini okuması.
Cumanın
sünnetleri
Cuma günü, yapılması sünnet olan işlerden bazıları:
1- Cuma guslü niyetiyle gusledip, bedeni iyice
temizlemek. Bunun vakti, sabah namazının vaktinin girmesiyle başlar.
2- Uzamış olan el ve ayak tırnaklarını kesmek, fazla
kılları gidermek, bıyığı kısaltmak, saç ve sakalı taramak.
3- En güzel elbiseyi giymek, güzel koku sürünmek.
4- Cumaya erken gitmek.
5- Cumaya giderken ağırbaşlı ve sükunetle yürümek,
yolda gizlice zikir veya Kur’an-ı kerim okumak.
6- Camiye girince en önde olan boşluğu doldurmak,
namaz kılanların önünden geçmemek.
7- Camiye girince, oturmadan evvel,
“tehıyyet-ül-mescid” niyetiyle iki rekât namaz kılmak.
Hatip minbere çıktıktan sonra, camiye giren kimse,
Cuma namazının; müekked olan iki rekâtlık ilk sünnetini hafifçe kılıp, hutbeyi
dinlemeye başlar. Bu sünnet, “tahıyyet-ül-mescid” namazının yerine de geçer.
Hatib, hutbeye başlamış olsa da, böyle yapılır.
8- Cuma günü ve gecesi Kehf suresini okumak.
9- Bol bol salevat-ı şerife getirmek, çok dua etmek,
sadaka vermek.