Dört Mezhebin ORUÇ ile İlgili Görüşleri

Şaban Ayının İkinci Yarısında Oruç Tutmak

Bazı âlimlerce mekruh kabul ediliyor, Şafii mezhebine göre haram sayılmıştır.

Arefe Günü Oruç Tutmak

Şafii: Hacta bulunanlar, Mekke’de ikamet eder ve oradan gündüzün Arafat’a çıkarlarsa, arefe günü oruç tut­maları caizdir. Misafir, yani Mekke’de ikamet etmeyen hacılara oruç tutmak sünnettir.

        Hanefi: Hacca gidenlerin kendilerine bir zarar gelme endişesi olursa, arefe ve ter-viye günleri oruç tutmaları mekruhtur; zarar gelmezse müstehaptır.

            Maliki: Hacılara terviye ve arefe günleri oruç tutmak mekruhtur.

          Hanbeli: Vakfeyi gündüz yapmayıp gece ya­pan hacıların, arefe günü oruç tutmaları menduptur. Fakat, gündüz vakfe yapanlara oruç tutmak mekruhtur.

Oruca Ne Zaman Niyet Edilir?

Hanefiler: Ramazan oruçlarının niyet etme vakti gün batımından başlayıp ertesi günün kuşluk vaktine hatta zeval vaktine, yani öğle namazı vaktinin girmesinden az önceki vakte kadar devam eder. Öğle vakti girdikten sonra artık hiçbir oruca niyet edilemez.

Hanbeli ve Malikiler: Niyetin geçerli olması için güneşin batmasından itibaren gecenin son kısmına (İmsak vakti) kadar veya fecrin doğması ile birlikte yapılması gerekir.

Şafiiler: Ramazan orucu, kazâ orucu ve adak orucuna geceden (imsak vaktine kadar) niyetlenmek şarttır. Fakat nâfile oruca zevalden önceye kadar niyetlenmek câizdir. Farz oruç için niyet getirirken “Niyet ettim Allah rızası için Ramazan Ayının yarınki orucunu edâ etmeye” şeklinde “edâ etme” sözü söylenmelidir.

Oruç İçin Her Gün Niyet Gerekir Mi?

Üç mezhep: Her gün için ayı niyet getirmek gerekli.

Malikiler: Ara vermeksizin peş peşe tutulması gereken oruçlarda en başta yapılacak tek niyet yeterlidir.

Hata ile Bir Şey Yemek Orucu Bozar Mı?

Hanefiler: Orucu bozulur ve kazâ lâzım gelir.

Şâfiîler   : Orucu bozma kastı bulunmadığı için yanlışlıkla bir şey yiyip içmek orucu bozmaz.

Mâlikîler: Orucun anlamının (imsak) ortadan kalkmış olduğu gerekçesiyle, ister unutma isterse yanlışlık sonucu olsun, bir şey yiyip içmekle orucun bozulacağını söylemişlerdir.

Unutarak Bir Şey Yemek Orucu Bozar Mı?

Üç mezhep: Unutarak yiyip içmek, üç mezhepte orucu bozmaz.

Maliki       :  Bozar.

Hata ile orucunu bozan kişinin hükmü?

Cumhur (Hanefi, Maliki, Şafii ve Hanbeli imamlarına göre ‘güneş battı’ zannıyla orucunu açan kimse ile ‘şafak atmamıştır’ zannıyla sahur yemeği yiyen kimsenin orucu sahih değildir. Çünkü oruç tutan kimseden İstenen, fecr-i sadık ile güneşin batışını tesbit etmesidir. Allah (cc)´ın; “(Bütün gece) Fecr(i sadık) olan ak iplik, kara iplikten size seçilinceye yiyin, için, sonra da geceye kadar orucu tamamlayın” buyruğunda, “güneş batıncaya kadar, orucunuzu tamamlayın” beyanı vardır. Bu emre aykırı hareket, orucun kaza edilmesini icap ettirir.

Yolculukta ve seferde yemek mi, yoksa oruç tutmak mı daha faziletlidir?

Hanefi, Şafiî ve Maliki: Yolculukta rahatlıkla tutabilen kimse için orucunu tutması daha faziletlidir. Çünkü Allah (cc) “Oruç tutmanız sizin hakkınızda (yemenizden ve fidye vermelerinden) hayırlıdır, bilirseniz” buyurmuştur.

Seferde ise rahatlıkla tutamayan kimse için, orucunu açmak daha faziletlidir. Zira Cenab-ı Hakk’ın, “Allah size kolaylık diler, güçlük çıkarmaz” buyruğu, bunu teyid etmektedir.

Hanbeli: Ruhsat buyruğuna dayana­rak yolculukta oruç açmak daha faziletlidir. Zira Cenab-ı Hak, azimetle­rin yapılmasını nasıl isterse, verdiği ruhsatlarında yapılmasını öyle sever ve ister.

Kazaya Kalan Oruç Peş Peşe Mi Aralıklı Mı Tutulmalıdır?

Dört mezhebe göre de,  bir kimse için kazaya kalan Ramazan orucunu, başka bir zamanda dilediği şekilde aralıklı veya aralıksız tutmak caizdir. Hanefilere göre, Ramazan orucunun kazası istenilen mubah günlerde tutabilir. Şâfiî'ye göre ise kazaya kalan oruç aynı yıl içerisinde kazâ edilmesi gerekir.

Ramazan Orucu Tutamayan Hamile Veya Emzikli Kadın Ne Yapmalı?

Ebu Hanife: Yalnız kaza etmeleri gerekir.

İmam Ahmed bin Hanbel: Hem kaza eder, hem de fidye verirler.

İmam Şafiî: Gebe ve emzikli kadınlar, oruç tuttukları takdirde kendileriyle beraber çocuklarına veya yalnız kendilerine veyahut da yalnız çocuklarına tahammül edilemeyecek bir zararın isabetinden korkarlarsa oruçlarını açar ve tutamadıkları orucu kaza etmeleri gerekir.

Sonuncu durumdan, yani çocuklarına zarar gelmesinden korkmaları halinden dolayı ayrıca fidye vermeleri de gerekir.

Orucu Bozan Bozmayan Durumlar

1. İğne Vurulmak

İmam Ebû Hanîfe, imam Mâlik ve Ahmed b. Hanbel’e göre orucu bozar.

İmam Şafii, Hanefi İmamları İmam Muhammed ve Ebû Yusuf’a göre orucu bozmaz.

2. Kan Yutmak

Hanefi:  Dişlerin arasından çıkan kan boğaza gidecek olursa, bakılır; eğer az olur da içeriye geçmezse orucu bozmaz. Fakat çoğunluğu kan olur ve tadı duyulur bir halde ise veya kanla tükürük eşit miktarda ise, yutulması halinde orucu bozar. 

Şafii: Diş etleri kanayıp tükürüğü necis olur da ağız yıkanıp temizlenmezse -tükürük bembeyaz olsa dahi- bu tükürüğü yutmak orucu bozar.

Hanbeli: Orucu bozan şeyler, insanın elinde olmazsa oruç bozulmaz.

3. Göz Damlası

Hiçbir mezhepte orucu bozmaz.

4. Kulak ve Burun  Damlası

Hanefi:  Kulağa damlatılan ilaç, buruna konan sıvı ilaç orucu bozar. Hanefi’de, kulağa giren katı şey ve su orucu bozmaz. Fakat yağ ve ilaç bozar. Yağ ve ilaç emilse de, emilmese de, sindirim yoluna gitse de, gitmese de bozar.

Şafii: Şafii’de, kulak tabii menfezdir. Kulağa konan sıvı-katı her şey, mideye girmiş gibi orucu bozar. Buruna konan sıvı ilaç da bozar.

5. Deri Üzerine Sürülen İlaç Merhem

Hanefi’de ve Şafii’de: Sağlam deriye sürülen ilaç, emilip içeriye nüfuz etse de oruç bozulmuş olmaz. Fakat boğaza, beyne ve mesaneye açılan yara yolu ile ilaç verilirse, Hanefi’de de, Şafii’de de oruç bozulur.

6. İdrar Yoluna Pamuk Koymak

Şafii: İdrar yolu da tabii menfezdir. Buraya pamuk konsa bile orucu bozar. 

Diğer mezhepler: Bozmaz.

7. Dişler Arasında Yemek Kırıntısı

Dişler arasındaki yemek kırıntısını yutmak Hanefi’de orucu bozmaz; Diğer üç mezhepte ise bozar.

8. Lavman: Kabızlık vb nedenlerle bağırsakları boşaltmak için anal yoldan verilen sıvının yaptığı işleve denir.

Maliki’de orucu bozmaz; diğer üç mezhepte ise bozar.

9. Kan Vermek veya Kan Aldırmak

Hanbeli: Kan aldırmak orucu bozar, 

Diğer üç mezhep: Bozmaz. Ancak ihtiyaç yok iken oruçlunun hacamat yaptırması mekruhtur.

10. Abdest Alırken Boğaza Kaçan Su

Şafii ve Hanbeli’de oruç bozulmaz. Hanefi ve Maliki’de ise bozulur.

11. İstimna (Mastürbasyon) Yapmak

Şafii: Orucu bozulur, kaza gerektirir, keffaret gerekmez.

Hanefi: Orucu bozulur, kaza gerektirir, keffaret gerekmez. Bir Ramazanda iki defa mastürbasyon yapana kefaret de gerekir. Sadece bakarak cünüp olunca oruç bozulmaz. El ile veya başka bir şeyle cünüp olmaya yardım edilmişse, o zaman kaza gerekir.

12. Hanımı ile Öpüşme, Oynaşma

Maliki: Oruçlu iken hanımını öpmek haramdır.

Hanefi ve Hanbeli: Haram değildir, orucu bozmaz. Ancak cünüp olmak ihtimali varken öpmek mekruhtur.

Şafii: Öpmesiyle şehveti harekete geçecek olan oruçlu kişinin öpmesi her ne kadar mekruh ise de bununla orucu bozulmaz. Oruçlunun, eşini kucaklaması, çıplak tenle ona sarılması, cinsel bir nesneyi veya olayı, şehvetle düşünerek ya da cinsel bir nesneye şehvetle bakarak orgazm olması halinde mekruh bir şey yapmış olsa da orucu bozulmaz.

a) Mezi gelirse:

Şafii, Hanefi, Maliki: Bir erkek hanımıyla oynaşıp şakalaştıktan sonra kendisinden mezi çıkarsa, orucu geçerlidir. Hanımı öpünce mezi gelirse üç mezhepte oruç bozulmaz. 

Hanbeli: Bozulur

b) Meni gelirse:

Şafii: "Bir erkek, hanımını öperse veya fercinin dışında bir yerine penisiyle dokunursa veyahut da eliyle bir kadının tenine dokunur da kendisinden meni çıkarsa, orucu bozulur, meni çıkmazsa orucu bozulmaz.

Bu hareketten sonra kendisinden meni gelirse, geri kalan günü oruç tutması (orucuna devam etmesi) ve o günü kaza etmesi gerekir. İlim ehlinin büyük çoğunluğuna göre kendisine keffâret gerekmez.

14. Hanımı ile Cinsel İlişki

Hanımı ile beraber olana dört mezhepte de kefaret gerekir. Şafii ve Hanbeli’de kefaret kocanın üzerine olur, Hanefi ve Maliki’de ise ikisine de kefaret gerekir. (Şafii’de keffaret için 14 şart gereklidir.)

Oruç İçin İskat

Şafii: Hasta olup ölene, oruç farz ol­madığından onun adına velisi fidye verir.

Ebu Hanife ve Mâliki: mükellefin gücü yeterse oruç tutar, yetmezse fidye öder.

            Orucun Keffareti

a) İmam Ebu Hanife ve İmam Malik'in başını çektiği görüş: Ramazan'da kasten yiyip içene, ihlal ettiği gün artı 60 gün keffaret orucu tutmayı yükler.

b) İmam Şafii ve İbn Hanbelî’n görüşleri: Ramazan'da kasten yiyip içene keffaret gerekmez gününe gün tutarlar. Sadece cinsel münasebetle orucunu bozan 60 gün oruç tutmalı ve 60 gün keffaret (birer müd fidye) ödemesi gerekir. Bir müd yaklaşık 675 gram kadar buğday, arpa, pirinç gibi halkın yaygın olarak yediği şeylerdir.

* Şâfiîler loğusalık (nifas), Hanbelîler hastalık sebebiyle oruca ara vermenin peş peşeliği bozmadığı görüşündedir. Böyle olunca kefâret orucuna, araya ramazan ayı veya kurban bayramı girmeyecek şekilde hesaplanıp başlanmalıdır. Kadınlar mazeret halleri biter bitmez ara vermeksizin oruçlarına kaldıkları yerden devam ederler ve tutulamayan bu günler hesap edilmeksizin oruç iki aya tamamlanır. Kefâret orucunda oruca geceden niyetlenmek, ayrıca tutacağı orucun kefâret orucu olduğunu niyetinde belirlemek de şarttır.* (DİB II/15)

Oruç Borcu İleriki Yıllara Ertelenirse Ne Olur?

Hanefilerin dışındaki âlimlerin cumhuruna göre, geçen Ramazandan borcu olduğu halde, yeni Ramazana ulaşan kimse, mevcut Ramazan orucunu tuttuktan sonra, eskiden kalma orucunu kaza eder ve -ikinci Ramazana kadar geciktirdiği için- kefaret/fidye de verir.

Hanefilere göre, bu geciktirme mazeretsiz olsun olmasın, kefaret/fidye vermez. (bk. el-Bedai’-şamile-, 4/281; V. Zuhaylî, 2/680)

Şafiilere göre kişinin tutmadığı kaza borcu üzerinden kaç Ramazan geçerse -kaza ile birlikte- geçen yılların sayısı kadar fidye vermesi gerekir. (Nevevî, el-Mecmu, 6/364; V. Zuhaylî, a.g.e)

Oruç Keffaretinde Öncelik Sırası Var Mı?

Kefareti bulunan kimse önce gücü yetiyorsa ve varsa bir köleyi satın alıp hürriyetine kavuşturmalıdır. Buna gücü yetmiyorsa veya (günümüzde olduğu gibi) hürriyetine kavuşturacak köle bulamamışsa, peş peşe iki ay oruç tutmalıdır.

Buna da güç yetiremiyorsa bu defa diğer bir çözüm yolu olarak, her bir güne bedel bir yoksula sabah akşam doyurmak ölçüsünde yiyecek vermelidir. Yani toplam altmış bir yoksula sabah akşam doyuracak şekilde karşılığını vermektir. Yani altmış bir günlük fidye vermelidir. Yukarıdaki sırayı gözetmek Hanefî, Hanbelî ve Şafiî mezheplerine göre vaciptir.

Malikî: kişi bunlardan dilediğini tercih etmekte serbesttir.

Oruç Keffaretine Gücü Yetmeyen Ne Yapar? (60 fakiri doyurma)

Üç Mezhebe göre, imkân bulduğu veya zengin olduğu zaman ödeme yapar;

Hanbelî Mezhebine göre ise zamanında ödemenin yapılması gereklidir. Zamanında keffareti verebilecek imkânı olmazsa (ileride bulsa da) borç düşer.

Nafile Tutulan Oruç Bozulursa Kaza Yapılmalı Mı?

Hanefi: Nafile oruç tutan kimse, orucunu bozarsa da­ha sonra kaza etmesi farzdır. Çünkü nafile oruç tutmaya niyet etmekle, tutacağı günü kendisine borç edinmiştir. Orucunu bozmakla, daha önce yaptığı niyete muhalefet ettiğinden, o günü kaza etmesi lazımdır.

Şafiî ve Hanbeli: Nafile oruç tutan kimse, oru­cunu bozduğu takdirde, kaza etmesi farz değildir. Çünkü nafile oruç tu­tan kimse, orucunu bozup bozmamakta serbesttir.

Maliki: Nafile oruç tutan kimse, orucunu bizzat kendi isteğiyle bozarsa, kaza etmesi farzdır. Eğer kendi rızasının dışında­ki sebeplerden orucunu bozarsa, kaza etmesi farz değildir.

Sadece Cuma Günleri Oruç Tutmak

Hanefi ve Maliki’de caiz,

Şafii ve Hanbeli’de ise mekruhtur. Hanefi İmamı Ebu Yusuf da mekruh demektedir.

İtikaf Kaç Gün Olmalı ?

            1. Hanefilere göre;  En az 1 gün, 1 gece olmalıdır.

            2. İmam Malik (ra)´e göre; i´tilkâfın en az süresi 10 gündür.

            3. Şafii (ra)´ye göre; i´tikâfta süre bir andır. Süre hususunda sınır yoktur.

Fıtır Sadakasının Hükmü

Fıtır sadakası vermek Hanefîlere göre vacip, diğer mezheplere göre ise farzdır.

Fıtır Sadakası Miktarı

Hanefi: Fıtır sadakası buğday, arpa, hurma ve kuru üzüm olmak üzere dört çeşit gıda maddesinden verilir. Buğdaydan -ki buna buğday unu ve kavut da dahildir-yarım sâ', diğerlerinden 1 sâ' fitre verilir.

Şafii: Fitre her çeşit hububattan, hurma ve kuru üzümden 1 sâ' olarak verilir. Ancak fitre ülkede veya mükellefin bulunduğu bölgede en çok tüketilen gıda maddelerinden biriyle ödenmelidir.

Fıtır Sadakasının Zamanı

         Hanefi: Ramazan-ı şerifte verilir. Ramazandan önce ve bayramdan sonra da vermek caiz ise de, bayram namazından önce verilmiş olması daha çok sevaptır.

Şafii: Ramazan-ı şerifte verilir. Ramazandan önce ödenmez. Fitreyi, meşru bir mazeret bulunmadıkça bayramın birinci gününün gün batımından sonraya bırakmak haramdır.

Maliki’de ve Hanbeli: Bayramdan en fazla bir iki gün önce ödenir daha önce verilmez.

Fitreyi Kimler Verir?

Hanefi: nisaba ulaşanın (80.18 gram altın) fitre vermesi vacip, hanımın fitresini kocası vermez.

Diğer üç mezhep: bir günlük yiyeceği olanın fitre vermesi farzdır ve hanımın fitresini vermesi lazımdır.